با خواهران جهانم گفتم:
چشمانت را به من بده
تا با نگاهت
به انسان نگاه کنم...
سکوتت را به من بده
تا با رنج و عشقت
با زندگی سخن بگویم...
آبشار غیرت و غرورت را به من بده
تا شرم دروغ را از پیشانی تاریخ بشویم...
کتاب ایثارت را به من بده
تا لفظ انسان را
دوباره مشق بنویسم...
29خرداد 92

امروز در سفری، به باغی پر از گل رسیدیم. صدای آوازی هم از داخل این باغ به گوش می رسید که می خواند:
باغبان گر پنج روزی صحبت گل بایدش
بر جفای خار هجران صبر بلبل بایدش
ای دل اندر بند زلفش از پریشانی منال
مرغ زیرک چون به دام افتد تحمل بایدش
رند عالم سوز را با مصلحت بینی چه کار
کار ملک است آن که تدبیر و تأمل بایدش!
بوی گل، و هوای تازه? باغ ما را جذب می کند. تصمیم می گیریم سری به این باغ بزنیم، باغبان جلو می آید و می پرسیم چقدر زحمت کشیده اید تا این باغ فراهم شده است؟ می گوید، برای گلهای امسال، یکسال، اما برای کل باغ بیست سال.

ناگهان به این فکر می افتیم که یک سال زحمت برای گلی که پژمرده می شود وقت تلف کردن نیست؟ و می گوییم این گلهای زیبا، هر کدام چند روز بر سر شاخه باقی می مانند؟ می گوید: سه چهار پنج روز، بعد گلبرگهایش می افتند.

می پرسیم آیا می ارزد؟
می گوید: حتی اگر چند سال هم زحمت داشته باشد می ارزد که برای چند روز دیدن گل، این زحمت را بکشیم!

کمی تعجب زده هستیم. که می گوید:
گل،
انکار زشتکاریست.
تفننی ضرور تر از آب و نان
می پرسیم آقای باغبان، حتماً شما معاشتان فراهم است. ثروتمند هستید! حالا علاقه به گل، باعث شده است که این قدر با احساس شده باشید!

می گوید:
«نگاه تو
نگاهی نیست
چیست این
خفیف تر از بازتاب شعاعی گمشده؟
بر سطح آینه ی برکه یی
که با آسمان قهر کرده است.
دگرگونی اش باید
که زیبایی را تنها بازی ای نپنداری!»
هنوز متحیر ایستاده ایم که این باغبان چه می گوید، که ادامه می دهد:
«نگاه کن! نگاه خودت را!
نگریسته ای به آن؟
نگاه کن به نگاه خودت!
چه سبک! چه پوچ، می رود و می آید،
ثقیل و سنگین از بی وزنی و بیهودگی»
با خود فکر می کنیم که راستی ما تا به حال به نگاه خود فکر کرده بودیم؟ مگر نگاه با نگاه فرق می کند؟ نگاه در همه? چشمها یکیست دیگر!

که باز باغبان می گوید:
«نگاهی هست
که خود ابلهیست
که تن می زند
حتی ادراک معنای بلاهت را
نگاهی هست
که نان را نان می بیند
دیوار را دیوار
و تو را
تنابنده یی محتاج لقمه یی و هوسی
و چه بسیار است
چنین آفرینه یی».
می پرسیم آن انسانهایی که محتاج لقمه و هوسی هستند بسیارند؟

می گوید:
«نه!
آن گونه نگریستن را می گویم»
می گوییم انگار درست می گویید! همین که ما تا به حال به این که نگاهمان را تغییر بدهم فکر نکرده بودم خود کوتاهیی ست. اگر ممکن است باز هم از انواع نگاه های دیگر برایمان بگویید، و او ادامه می دهد

«نگاهی هست
که باز نمی گردد به تو
مگر چون بارانی
که زمین جانت را بارورتر می کند.
نگاهی هست
که وقتی فرو می نشیند
بر زمینه? شیئی
از شیء پیامی به تو می آورد».
می پرسیم:
چنین نگاهی به گل، چه پیامی از آن برایمان می آورد؟
باغبان مهربانانه به ما لبخند می زند. گویی خوشحال است که کمی نگاهمان دارد تغییر می کند، می گوید:
«گل از خلال قنات نگاهم
می گویدم
من تأکید زیبایی زندگی ام
در تاقچه ام که می نهی
-بر فرق گلدانی منقوش
به سرانگشت چیره هنرمندی، -
انسان تری!
مرا که به شاخه? دستانت
به عزیزی هدیه می کنی،
شقاوت را
یک گام
از مرزهای زندگی دور می کنی
گل می گویدم!
از قنات جوشان نگاهی که بر من می شارد».
به وجد آمده از چنین پیامی که یک نگاه به گل می تواند به ما بدهد و چنین تاثیری بر زندگی ما بگذارد، و شرمنده از این که تا کنون نگاه سطحی و کم باری به همه چیز داشته ایم، از باغبان می خواهیم سبدی گل به ما بدهد. می پذیرد و می رود سبدی از گلهای زیبا بچیند.

در همین فاصله کسی از آن سوی جاده، از حجره ای بیرون می آید و به سوی ما قدم برمی دارد. به او سلام می کنیم، و می خواهیم با او وارد صحبت شویم که باغبان با سبدی گل می رسد به او می گوید:
ایشان هنوز زود است از گلهای شما چیزی درک کند. فعلاً همین گلهای باغ ما را ببرد و از آن درسها بیاموزد کافیست، زمان درازی باید تا شایسته گردد که به گلهای شما نگاهی کند و پیامی بگیرد.

می پرسیم مگر ایشان هم باغی دارند؟
می گوید: بلی! باغهایی! و گلهای ایشان خیلی از ما بهتر است. و پیامشان هم خیلی غنی تر است و نگاهی بس عمیق تر می خواهد تا بتوانید به آن گلها بنگرید!

حیرت زده نگاه می کنیم و آن پیر به ما نگاهی می کند و به گلهای سبد گل باغبان نگاه می گوید و می گوید:
به چه کار آیدت ز گل طبقی
از گلستان من ببر ورقی
گل همین پنج روز و شش باشد
وین گلستان همیشه خوش باشد.
باز با خود فکر می کنیم که خب! ایشان هم یک شاعر است و می خواهد بگوید که اشعار زیبایی را در گلستان خود دارد. می گوییم توصیفات شما در کتاب گلستان خیلی زیباست. در دبیرستان خوانده ایم بعضی مطالبش را. جدا کلمات را زیبا کنار هم چیده اید، ما از نثر مسجع و از شعرهای موزون و قافیه های زیبای شما اطلاع داریم.

باز باغبان به صدا درمی آید، و می گوید:
«نگاهت،
هنوز
نگاهی نیست
زیرا
در پشت دریچه? قلبت
پگاهی نیست!
و از این روی،
خفته? خوابی
و دور،
از آن که دریابی!»
می گوییم آقای باغبان، ما که قبول کردیم که نگاهمان عمیق باشد!

می گوید: آخر شکوفه های عرفان و حکمت، را تنها کلمه دیدی و وزن و سجع و قافیه.

می گوییم، ایشان را ما می شناسیم. ایشان شاعر است و نامشان هم سعدی است و در گلستان نثر مسجع دارند و در بوستان شعر.

می گوید:
خیر! ایشان نه تنها شاعر، که حکیم و عارف است و خداشناسی بی مثال، که هم لافونتن، شاعر فرانسوی، پاره یی از داستانهای او را نظم کرده است و گوته، شاعر آلمانی، از بعضی قطعات او الهام گرفته است. و هم ولتر و هوگو و بالزاک و موسه در شناخت او کوشش ها کرده اند. و از وقتی که شأن او را دریافته اند از آثار قلم او به زبانهای اروپایی نقل شده است. و از دیوانش نیز در قرن نوزدهم پاره یی قطعات به زبانهای فرنگی ترجمه شده است».

می فهمیم که نگاهمان هنوز کم عمق و بی بار است. می گوییم لطفاً کمی برایمان صحبت کنید که نگاه به گلهای ایشان چه ثقلی باید داشته باشد. می گوید این به سادگی میسر نمی شود. تنها به شما یک ورق از گلستان ایشان می دهم که بخوانید و دریابید که نگاه ایشان به هستی و اشیاء چگونه است. اگر کمی در یابید خواهید توانست به تدریج گلستان ایشان را دریابید.

بعد خود باغبان دری از گلستان باز می کند و می خواند:
«یاد دارم که شبی در کاروانی همه? شب رفته بودیم و سحر بر کنار بیشه ای خفته. شوریده ای که در آن سفر همراه ما بود نعره برآورد و راه بیابان گرفت و یک نفس آرام نیافت. چون روز شد گفتمش آن چه حالت بود گفت بلبلان را دیدم که به نالش درآمده بودند از درخت، و کبکان از کوه، و غوکان در آب، و بهایم از بیشه، اندیشه کردم که مروّت نباشد همه در ذکر و تسبیح، و من به غفلت خفته».

بعد باغبان رو به ما می کند و می گوید: (شما آیا تا کنون این چنین به دنیا نگاه کرده بودید؟ آیا به آواز قورباغه گوش کرده بودید که پیام آن را کشف کنید؟ حیرت ما را می فهمد و می گوید: طبیعی است. چرا که فقط نگاه شما نباید تغییر کند. گوش شما هم باید تغییر کند. گوش شما هم مثل نگاه می تواند دهانه? دریافت حقایقی باشد که در اصوات جهان وزان است. ببینید که گوش سعدی حقایق اصوات را چگونه می شنود:
دوش مرغی به صبح می نالید
عقل و صبرم ببرد و طاقت وهوش
یکی از دوستان مخلص را
مگر آواز من رسید به گوش
گفت باور نداشتم که تو را
بانگ مرغی چنین کند مدهوش
گفتم این شرط آدمیت نیست
مرغ تسبیح گوی و من خاموش.